Europa investeert structureel te weinig in research & development (R&D), wat onze productiviteit en toekomstige welvaart onder druk zet. Nederland blijft achter bij zijn buurlanden, en binnen Nederland scoort Noord-Holland lager dan veel andere provincies.
Voor een sterke concurrentiepositie, zeker in deze geopolitiek turbulente tijden, zijn forse investeringen in R&D noodzakelijk. Noord-Holland draagt 21% bij aan de Nederlandse economie, maar de R&D-uitgaven blijven achter, terwijl juist hier de sleutel ligt voor groei en innovatie. Hoe stimuleren we meer R&D investeringen? En welke rol speelt ROM InWest hierbij? Eric van Heerwaarden, Manager Innoveren bij ROM InWest, pleit voor een gerichte aanpak om Noord-Holland weer aan de top te krijgen.
In 2024 publiceerde Mario Draghi een alarmerend rapport over de afnemende Europese concurrentiekracht. Hij concludeert dat Europa er slechts beperkt in is geslaagd om de digitale revolutie om te zetten in hogere arbeidsproductiviteit en dat ons continent slecht gepositioneerd is om toekomstige innovaties naar de markt te brengen. Dit vormt een bedreiging voor onze welvaart, zeker in tijden van vergrijzing en toenemende geopolitieke instabiliteit.
Draghi stelt dat productiviteit de sleutel is; zonder productiviteitsgroei moeten we kiezen welke ambities we laten vallen. We kunnen dan niet tegelijkertijd innovatieleider, klimaatleider, én een onafhankelijke speler op het wereldtoneel zijn, terwijl we ook een sterke sociale samenleving financieren. Nobelprijswinnaar Paul Krugman verwoordde het treffend: ‘Productivity is not everything, but in the long run it is almost everything.’
In zijn rapport roept Draghi op tot drie acties: (1) Verklein de innovatie-achterstand op de VS; Europa investeert jaarlijks € 270 miljard minder in R&D dan de VS. (2) Versnel de klimaattransitie; zonder innovatie blijven de klimaatdoelen buiten bereik. (3) Versterk het veiligheidsbeleid en verminder internationale afhankelijkheden; strategische autonomie vereist investeringen in technologie. Als reactie presenteerde de Europese Commissie eind januari de Competitiveness Compass, met concrete maatregelen om de Europese economie te versterken.
Op alle drie de actiepunten heeft Nederland veel werk te verzetten. De klimaattransitie stagneert door systeemgrenzen, wat leidt tot netcongestie en de-industrialisatie. De klimaatdoelen voor 2030 halen we hierdoor niet, en het streefdoel van 1,5°C opwarming verdwijnt steeds verder uit zicht. Op het gebied van veiligheid is afgelopen jaar veel gesproken over de NAVO-norm, die landen verplicht minimaal 2% van hun BNP aan defensie te besteden. Nederland haalt deze norm nu nét. Minder bekend is dat de Europese Unie ook een R&D-norm hanteert van 3% van het BNP. Hiervan moet 1% door publieke partijen worden geïnvesteerd en 2% door bedrijven.
Waar onze buurlanden Duitsland (3,1%) en België (3,5%) de R&D-norm nu al wel halen, bleef Nederland in 2023 met 2,08% onder het Europese gemiddelde van 2,22%. Nederland moet fors meer investeren. Om de 3%-norm te halen is een extra investering van € 9,5 miljard per jaar nodig; € 6,7 miljard vanuit het bedrijfsleven en € 2,8 miljard vanuit de overheid. Er is dus werk aan de winkel!
R&D-uitgaven als % van BNP 2023 (bron: Eurostat)
Geen gegevens gevonden
Afbeelding 1: Nederlandse R&D-uitgaven in internationale context (bron: Eurostat)
De afbeelding hierboven laat zien dat we een flinke inhaalslag te maken hebben. Europa loopt achter op de Verenigde Staten, Zuid-Korea, Japan en China. Nederland scoort op haar beurt aanzienlijk slechter dan vergelijkbare Europese landen en trekt zelfs het Europese gemiddelde omlaag.
De afgelopen jaren stegen de publieke R&D-uitgaven, vooral dankzij het Nationaal Groeifonds (NGF). Het uitfaseren van dit fonds zal de R&D-uitgaven ongetwijfeld negatief beïnvloeden. Toch zijn er ook hoopvolle ontwikkelingen, zoals grotere innovatiebudgetten bij Defensie en de inzet op een Nationale Technologie Strategie (NTS).
Voor betrouwbare regionale cijfers kijken we naar CBS-gegevens uit 2020. Noord-Brabant is het absolute powerhouse van Nederland met in totaal € 4,4 miljard aan R&D-uitgaven. Opvallend is dat de overheid hiervan slechts € 442 miljoen bijdraagt, terwijl het bedrijfsleven bijna € 4 miljard investeert. De hightech maakindustrie kent van nature een hoge R&D-intensiteit, met ASML als uitschieter: het bedrijf gaf in 2023 alleen al bijna € 3 miljard aan R&D uit.
Op het eerste gezicht lijkt Noord-Holland het goed te doen. Met € 3,4 miljard aan R&D-uitgaven staat de provincie op de tweede plaats in Nederland. Hiervan komt € 1,25 miljard vanuit de overheid en € 2,15 miljard vanuit het bedrijfsleven. Toch is dit beeld minder rooskleurig wanneer we de uitgaven in perspectief plaatsen. Noord-Holland draagt ongeveer 21% bij aan de Nederlandse economie, maar de R&D-uitgave bedragen slechts 2,01% van het Bruto Regionaal Product (BRP). Daarvan komt 1,27% (€ 2,16 miljard) uit het bedrijfsleven en 0,74% (€ 1,26 miljard) uit de publieke sector. Relatief gezien staat Noord-Holland daarmee slechts op de zevende plaats in Nederland wat betreft R&D-uitgaven.
Afbeelding 2: absolute R&D-uitgaven in de vijf hoogst scorende Nederlandse provincies (miljoen euro)(bron: CBS)
Geen gegevens gevonden
Afbeelding 3: R&D-uitgaven als deel van het Bruto Regionaal Product per provincie in procenten(bron: CBS)
Geen gegevens gevonden
Ja, en daaruit blijkt dat de regio Groot-Amsterdam domineert met € 1,6 miljard aan private R&D-uitgaven ( 73% van Noord-Holland). De andere regio’s blijven flink achter: Kop van Noord-Holland (€ 171 miljoen of 8%), IJmond & Zaanstreek (samen € 147 miljoen of 7%), Alkmaar e.o. (€ 96 miljoen of 4%), Gooi- en Vechtstreek (€ 93 miljoen of 4%) en Agglomeratie Haarlem € 66 miljoen (3%). Deze verdeling komt grotendeels overeen met de bredere economische verhoudingen in de provincie. De dataset van CBS is trouwens niet compleet. Hierdoor zijn alleen de private R&D-bestedingen inzichtelijk en moesten de cijfers voor IJmond en Zaanstreek deels worden afgeleid.
bron: CBS
Geen gegevens gevonden
Op basis van de cijfers uit 2020 zou het bedrijfsleven in Noord-Holland € 1,2 miljard extra moeten investeren en de overheid € 441 miljoen om de 3%-norm te halen. Omdat onze economie sindsdien sterk is gegroeid komt het tekort nu op bijna € 2,2 miljard per jaar; € 1,6 miljard aan private R&D-uitgaven en € 569 miljoen publieke R&D-uitgaven. Dit is een forse uitdaging voor onze regio, waar we echt gezamenlijk de schouders onder moeten zetten.
Afbeelding 5: benodigde groei in R&D-uitgaven om Lissabon-doelstelling te behalen.
Dikgedrukt absolute cijfers o.b.v. 2020 in miljoen euro, dungedrukt een schatting van de benodigde
extra R&D-uitgaven voor 2023 o.b.v. extrapolatie.
We werken elke dag aan het versterken van het verdienvermogen van Noord-Holland, door innovaties te versnellen die bijdragen aan maatschappelijke transities:
Als regio moeten we zorgen dat de randvoorwaarden voor innovatief ondernemerschap op oder zijn. Dit vraagt om:
Wil je bijdragen aan een innovatiever, concurrerender en duurzamer Noord-Holland? Ben je ondernemer, financier, beleidsmaker of onderzoeker en denk je dat ROM InWest iets voor jou kan betekenen? Of jij voor ROM InWest? Neem dan contact met ons op!
Verantwoording:
Speciale dank aan Michael Kunst van InnovationQuarter voor de achtergrondinformatie. Voor het opstellen van dit artikel is gebruikt van het rapport ‘The future of European Competitveness,’ data van Eurostat en Centraal Bureau voor de Statistiek en wetenschappelijke artikelen van TNO.
